Κάθε πράγμα στον καιρό του και ο κολιός τον Αύγουστο… λέει η γνωστή λαϊκή παροιμία. Η εποχικότητα κάθε τροφής τείνει να αλλοιωθεί με την εντατική καλλιέργεια ανεξαρτήτως εποχής, καθώς η ζήτηση για όλες τις τροφές όλες τις εποχές του έτους ολοένα αυξάνεται.
Τα ψάρια, ως βασικό τρόφιμο σε μία ισορροπημένη διατροφή πρέπει να καταναλώνεται σε συγκεκριμένη εποχή, ώστε να προσλαμβάνουμε τη μέγιστη θρεπτική αξία, αλλά παράλληλα να προστατεύουμε και το περιβάλλον.
Πόσο σημαντική είναι η αλιεία;
Η στροφή του ανθρώπου σε υψηλής διατροφικής αξίας τροφές, όπως τα ψάρια σε για τη λήψη των απαραίτητων πρωτεϊνών, καθιστά αναγκαία και πολύ σημαντική τη βιωσιμότητα του κλάδου της αλιείας. Με την ορθή διαχείριση των αλιευτικών πόρων και στηρίζοντας τη βιώσιμη αλιεία, μπορούμε να απολαμβάνουμε σήμερα τα οφέλη μιας πολύτιμης διατροφής και να εξασφαλίσουμε το ίδιο και για τις μελλοντικές γενιές.
Η αγορά επηρεάζεται από τις ατομικές επιλογές μας ως καταναλωτές, οπότε αν δεν αντιδράσουμε, σύντομα δεν θα υπάρχουν ψάρια στις θάλασσες, στα δίχτυα των ψαράδων, ούτε στο πιάτο μας.
Συστήνεται να επιλέγουμε τα είδη που δεν κινδυνεύουν με εξαφάνιση.
Συχνά, αρκεί απλώς να αλλάξουμε μερικές από τις συνήθειές μας, για παράδειγμα να μην αγοράζουμε ξιφία ή να μην καταναλώνουμε μύδια υδατοκαλλιέργειας. Ορισμένα είδη ψαριών όπως π.χ. η σαρδέλα ή το σαυρίδι τα έχουμε υποτιμήσει παρά την τεράστια θρεπτική τους αξία! Μπορούμε λοιπόν να βάλουμε στη διατροφή μας λιγότερο γνωστά ψάρια, όπως οι κακαρέλοι, οι μπαλάδες ή τα μυτάκια, που συνήθως είναι και πιο οικονομικά.
Τι ορίζεται βιώσιμη αλιεία;
Βιώσιµη ορίζεται η αλιεία της οποίας οι πρακτικές µπορούν να συνεχιστούν επ’ αόριστον χωρίς να µειώνεται ο πληθυσμός και να μην απειλούνται συγκεκριμένα είδη ψαριών, και χωρίς να υπάρχουν δυσμενείς επιπτώσεις σε άλλα είδη εντός του οικοσυστήματος – συμπεριλαμβανομένων των ανθρώπων – λόγω της αφαίρεσης της τροφής τους, της τυχαίας θανάτωσής τους, ή της καταστροφής του φυσικού τους περιβάλλοντος.
Παράνομη αλιεία;
Δυστυχώς παρατηρείται έντονα στις μέρες μας και η παράνομη αλιεία. Η παράνομη αλιεία, έχει ως συνέπεια τόσο την καταστροφή των ενδιαιτημάτων και τη μείωση των ιχθυαποθεμάτων, όπως επίσης και αρνητικές συνέπειες στους νομοταγείς ιχθυοκαλλιεργειτές. Μορφές παράνομης αλιείας είναι:
- η παράβαση των χρονικών και τοπικών περιορισμών,
- η παράβαση της αλίευσης συγκεκριμένων είδοειδών, μεγεθών και ποσότητας αλιευμάτων,
- η παράβαση του μεγέθους και του τύπου των αλιευτικών εργαλείων,
- η αλιεία σε προστατευόμενα ενδιαιτήματα,
- η χρήση εκρηκτικών και χημικών,
- το ψαροντούφεκο με μπουκάλα, με φακό, κατά τη νύχτα,
- η ερασιτεχνική αλιεία με δίχτυα κ.ά.
Επομένως, οδηγούμαστε σε υπεραλίευση, όπου το απόθεμα έχει αλιευθεί και μειωθεί τόσο πολύ, που δεν μπορεί να αναπαραχθεί και να διατηρήσει τον πληθυσμό του σε ικανοποιητικό επίπεδο. Οι επιπτώσεις είναι σοβαρές στο θαλάσσιο οικοσύστημα αλλά και στις αλιευτικές κοινότητες.
Μήπως παρατηρείται υπεραλίευση;
Κάθε ψάρι έχει την εποχή του, δηλαδή εκείνο το διάστημα που η ανάπτυξη του ψαριού έχει ολοκληρωθεί, η τροφή του στο βυθό αφθονεί, τα θαλάσσια ρεύματα είναι ευνοϊκά, υπάρχει επάρκεια οξυγόνου και δεν είναι περίοδος ωοτοκίας. Ψάρια όπως η συναγρίδα, και η πέρκα. δεν επηρεάζονται από την εποχή.
Yπάρχουν όμως τα ψάρια που έχουν εποχές- η εποχή της τσιπούρας για παράδειγμα, είναι το φθινόπωρο, και πιο συγκεκριμένα το διάστημα από τις αρχές Οκτωβρίου ως τα μέσα Nοεμβρίου. Ο Ευρωπαϊκός Κανονισμός 1967/2006 για την αλιεία στη Μεσόγειο, αλλά και η εθνική νομοθεσία, ορίζουν το ελάχιστο επιτρεπόμενο μέγεθος για τα αλιεύματα που καταναλώνουμε και κάθε τέτοια δράση πρέπει να πραγματοποιείται σύμφωνα με τη βιώσιμη αλιεία.
Διατροφική αξία ψαριών
Τα ψάρια αποτελούν τις κύριες πηγές των ωμέγα-3 λιπαρών οξέων, τα οποία προσφέρουν πολλαπλές ευεργετικές ιδιότητες στην ανθρώπινη υγεία. Περιέχουν ποικίλα θρεπτικά συστατικά, όπως η βιταμίνη D και το σελήνιο, πρωτεΐνες υψηλής βιολογικής αξίας, ενώ έχουν ελάχιστη περιεκτικότητα σε κορεσμένα λίπη.
Υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι η κατανάλωση ψαριών 2-3 φορές / εβδομάδα είναι καλή για την καρδιά και τα αιμοφόρα αγγεία
Ποια τα αποτελέσματα της ανάλυσης;
Μια ανάλυση 20 μελετών στις οποίες συμμετείχαν εκατοντάδες χιλιάδες των συμμετεχόντων δείχνει ότι η κατανάλωση 1-2 μερίδων (90γρ) λιπαρών ψαριών την εβδομάδα, όπως π.χ. ο σολομός, η ρέγκα, το σκουμπρί, ο γαύρος, οι σαρδέλες, μειώνει τον κίνδυνο θανάτου από καρδιακή νόσο κατά 36%.
Ως εποχή του κάθε ψαριού ορίζεται εκείνο το διάστημα που η ανάπτυξη του ψαριού έχει ολοκληρωθεί, η τροφή του στον βυθό αφθονεί, τα θαλάσσια ρεύματα είναι ευνοϊκά, υπάρχει επάρκεια οξυγόνου και δεν είναι περίοδος ωοτοκίας. Ψάρια, όπως η συναγρίδα, η πέρκα, ο χάννος κ.ά. δεν επηρεάζονται από την εποχή.
Yπάρχουν και τα ψάρια που η εμφάνισή τους είναι πολύ περιορισμένη. Για παράδειγμα, η εποχή της τσιπούρας είναι το φθινόπωρο, και πιο συγκεκριμένα ο Oκτώβριος μέχρι τα μέσα Nοεμβρίου. Ο Ευρωπαϊκός Κανονισμός 1967/2006 για την αλιεία στη Μεσόγειο, αλλά και η εθνική νομοθεσία, ορίζουν το ελάχιστο επιτρεπόμενο μέγεθος για τα αλιεύματα που καταναλώνουμε.
Κάθε πράγμα στον καιρό του …όμως ο κολιός ποτέ τον Αύγουστο, γιατί τότε αναπαράγεται – γι’αυτό είναι «παχύς»!
Δυστυχώς, στην Ελλάδα, αλλά και στη Μεσόγειο γενικότερα, πολλά είδη ψαριών και θαλάσσιων οργανισμών γενικά, έχουν υπεραλιευθεί, με αποτέλεσμα τα αποθέματά τους, δηλαδή ο πληθυσμός ενός είδους ψαριού υπό εκμετάλλευση να έχουν μειωθεί τόσο πολύ, που δεν μπορούν να αναπαραχθούν και να διατηρήσουν τον πληθυσμό τους σε ικανοποιητικό επίπεδο.
Κάποιο είδος μπορεί ακόμα και να εξαφανιστεί αν η αλιευτική δραστηριότητα ξεπεράσει ένα συγκεκριμένο όριο.
Ποια ψάρια μπορούν να καταναλώνονται με ασφάλεια ανά μήνα
| Μήνες | Ψάρια |
| Ιανουάριος | Λαυράκι, γόπες, τσιπούρες, σαργοί, κουτσομούρες, μπαρμπούνια, σφυρίδα, βραστόψαρα, γλώσσα, λυθρίνια, ροφός, σκορπίνα, συναγρίδα, μαρίδα, χειλού, καλαμάρια, χταπόδι, στρείδια, μύδια |
| Φεβρουάριος | Σιπούρες, σαργοί, κουτσομούρες, μπαρμπούνια, λούτσος, βραστόψαρα, γλώσσα, γόπα, λυθρίνια, παλαμίδα, σαφρίδια, σκορπίνες, σπήρα, συναγρίδα, σφυρίδα, μαρίδα, χειλού χταπόδι, γαρίδες, καραβίδες, καλαμάρια, μύδια, στρείδια |
| Μάρτιος | Συναγρίδες, σφυρίδες, γαύρος, λυθρίνια, τσιπούρες, σαργοί, χταπόδια, κουτσομούρες, μπαρμπούνια, παλαμίδα, σπάρος, μαίνουλα, στήρα, ροφός, χέλι |
| Απρίλιος | Τσιπούρες, σαργοί, μπαρμπούνια, μουρμούρα, αθερίνα, γαλέος, γαύρος, ζαργάνα, κουτσομούρες, λούτσος, λυθρίνια, παλαμίδα, σαρδέλα, σαφρίδια, σκορπίνες, σκουμπρί, συναγρίδα, σφυρίδα, τόνος, φαγκρί, σπάρος, μαίνουλα, στήρα, ροφός, χέλι, χταπόδι, γαρίδες, καραβίδες, καλαμάρια, μύδια, στρείδια, αστακός |
| Μάιος | Τσιπούρες, σαργοί, χταπόδια, κουτσομούρες, μπαρμπούνια, σκαθάρι, αστακός, αθερίνα, γαλέος, γαρίδες, γαύρος, γόπες, ζαργάνα, καλαμάρια, κολιός, κουτσομούρες, λυθρίνια, μαγιάτικο, μελανούρια, μπαρμπούνια, μύδια, ξιφίας, σαρδέλα, σαφρίδια, σκουμπρί, συναγρίδα, σφυρίδα, τόνος, φαγκρί, παλαμίδα, σπάρος, μαίνουλα, ροφός, χέλι |
| Ιούνιος | Σαρδέλες, κολιούς, σκουμπριά, πελαγίσιος μπακαλιάρος, σαφρίδια, αστακός, γαρίδες, γαύρος, γόπες, μελανούρια, μπαρμπούνια, μύδια, ξιφίας, ροφός, σκουμπρί, τόνος, σουπιές, φαγκρί, σάλπα, συναγρίδα |
| Ιούλιος | Σαρδέλες, γάβρους, κολιούς, σκουμπριά, πελαγίσιος μπακαλιάρο, γαύρος, αστακός, γαρίδες, γόπα, μαγιάτικο, μελανούρι, μύδια, ξιφίας, σαρδέλες, σαφρίδι, σκουμπρί, σουπιά, τόνος, ροφός, σάλπα, συναγρίδα |
| Αύγουστος | Σαρδέλες, γάβρους, κολιούς, σκουμπριά, πελαγίσιος μπακαλιάρος, σαρδέλα, γαρίδες, αστακός, γόπα, μαγιάτικο, μελανούρι, κολιός, ξιφίας, σαφρίδι, τόνος, λούτσος, σάλπα, συναγρίδα |
| Σεπτέμβριος | Πελαγίσιος μπακαλιάρος, μπαλάδες, γαύρος, μαγιάτικο, γόπα, μελανούρι, κολιός, λυθρίνι, σκουμπρί, ξιφίας, σαρδέλα, σαφρίδι, παλαμίδα, κοκάλια, συναγρίδα |
| Οκτώβριος | Τσιπούρες, σαργοί, χταπόδια, κουτσομούρες, μπαρμπούνια, παλαμίδα, κοκάλια, συναγρίδα |
| Νοέμβριος | Τσιπούρες, σαργοί, χταπόδια, κουτσομούρες, μπαρμπούνια, τόνος, παλαμίδα, κοκάλια, συναγρίδα |
| Δεκέμβριος | Γόπες, τσιπούρες, σαργοί, χταπόδια, κουτσομούρες, μπαρμπούνια, βραστόψαρα, γλώσσες, καλαμάρια, κουτσομούρες, λυθρίνια, μπαρμπούνια, σαφρίδια, στρείδια, συναγρίδα, σφυρίδα, χταπόδι, μαρίδα, χειλού |
Γόνος: μια «αθώα» νοστιμιά στο τραπέζι;
Η κατανάλωση γόνου είναι μια διαδεδομένη πρακτική για τους Έλληνες που πρέπει να καταπολεμηθεί άμεσα. Ο γόνος θα πρέπει να πάψει να θεωρείται μια «αθώα» νοστιμιά στο τραπέζι, αφού αποτελεί τον «μελλοντικό γονέα»!
Ο γόνος δεν πρέπει να αλιεύεται για να μπορούν τα ψάρια να μεγαλώνουν αρκετά, ώστε να φτάνουν σε ηλικία αναπαραγωγής, να γεννάνε νέα ψάρια και έτσι να διασφαλίζεται η ανανέωση των πληθυσμών των ψαριών και οι θάλασσες να έχουν πάντοτε αρκετά ψάρια. Και φυσικά, μη διστάσετε να ρωτήσετε στο εστιατόριο και το ιχθυοπωλείο από πού προέρχονται τα ψάρια που διαθέτουν, πώς παράγονται και αν είναι προϊόντα βιώσιμης αλιείας.
Διαιτολόγος – Διατροφολόγος
